Hành trình nghề giúp việc tại Việt Nam (Phần 1): Từ "Ô sin" đến chuyên nghiệp

Nghề giúp việc ở Việt Nam đã trải qua những giai đoạn nào? Từ một danh xưng quen thuộc nhưng mang nhiều tầng nghĩa - “ô sin” - đến sự hình thành của những dịch vụ chuyên nghiệp, đó là cả một hành trình. Bài viết này Thành Tâm Care sẽ cùng bạn nhìn lại chặng đường ấy, để hiểu hơn về nghề giúp việc.

“Ô sin” - Một cái tên, nhiều câu chuyện!

Từ “ô sin” hay “osin” bắt nguồn từ bộ phim truyền hình của Nhật Bản mang tên Oshin¹. Sau khi bộ phim này gây sốt tại Việt Nam vào những năm 80, danh từ này dần được dùng để ám chỉ người giúp việc. Tuy nhiên, theo thời gian, cách gọi này dần mang hàm ý phân biệt giai cấp, khi osin được sử dụng để thể hiện mối quan hệ chủ-tớ.

Những bước chuyển mình từ osin đến nghề giúp việc chuyên nghiệp

1. Giai đoạn "truyền miệng" (1984 - 2003):

Trong giai đoạn này, nghề giúp việc hoàn toàn tự phát. Các gia đình tìm thuê osin thông qua mối quan hệ từ bạn bè hoặc người quen giới thiệu.

• Công việc chính: Nhổ cỏ, tưới cây, dọn dẹp nhà cửa, phục vụ cá nhân cho gia chủ.
• Mức lương: Thường không vượt quá 500.000 đồng/tháng.

Công việc lúc này đơn giản, mang tính hỗ trợ các gia đình có nhà vườn lớn để được nuôi ăn ở².

2. Giai đoạn (2004 - 2013) nhiều trách nhiệm hơn:

Sang giai đoạn này, osin bắt đầu được giao thêm các nhiệm vụ khác như trông trẻ, chăm sóc người già, bên cạnh việc dọn dẹp nhà cửa nấu ăn.

• Cách thức tìm kiếm: Vẫn dựa trên sự giới thiệu quen biết.
• Mức lương: Tăng dần, trên dưới 1 triệu đồng/tháng.

Lượng công việc tăng lên, người lao động gần như “gánh vác tất cả” các việc vặt và hỗ trợ luôn việc kinh doanh, sản xuất tại nhà (nếu có), chưa có sự phân chia rõ ràng về vai trò. Cách xưng hô “osin” vẫn phổ biến.

3. Giai đoạn xuất hiện dịch vụ môi giới (2013 - 2016):

Đây là thời kỳ đánh dấu bước ngoặt của nghề giúp việc, khi các dịch vụ môi giới bắt đầu xuất hiện như một giải pháp nhanh chóng cho cả người lao động và gia chủ. Danh từ “osin” dần được thay thế bằng “người giúp việc,” thể hiện sự thay đổi trong cách nhìn nhận và giảm bớt sự phân biệt giai cấp.

• Công việc: Tạp vụ và lau dọn, người giúp việc đảm nhận cả việc chăm sóc người già, người bệnh, trẻ nhỏ, thú cưng.
• Mức lương: 2 - 3 triệu đồng/tháng.

Tuy nhiên, dịch vụ môi giới ban đầu còn sơ khai và thiếu chuyên nghiệp. Một số gia chủ gia tăng áp lực vắt kiệt sức người lao động do tâm lý “xài tất tay” khi đã tiêu tốn phí môi giới.

Cũng trong giai đoạn này, không ít dịch vụ “cò mồi³” xuất hiện, bỏ trách nhiệm sau khi thu phí, khiến gia chủ bức xúc khi người giúp việc không đáp ứng yêu cầu, hoặc vẽ chuyện bỏ việc... Điều này dẫn đến cái nhìn tiêu cực cho khách thuê và cả những người lao động chân chính

👉 Phần 2, Năm 2017 sự bùng nổ dịch vụ giúp việc và những hệ luỵ!

[¹] *Phim Oshin, được phát sóng ở Việt Nam từ năm 1983 đến 1984, kể về cuộc đời đầy gian truân của một người phụ nữ.
[²] *Nạn đói thập niên 80 cộng với thiên tai lũ lụt, vỡ đê... khiến nhiều gia đình phải chật vật lo cái ăn.
[³] *Tổ chức tập hợp chăn dắt những người phụ nữ, và chia lợi nhuận khi môi giới thành công sẽ tìm lý do nghỉ việc ngay.